Το δάσος Ελατιάς είναι ένα σχετικά νέο δάσος. H περιοχή της Eλατιάς μέχρι την εποχή του Eμφυλίου ήταν ένας εκτεταμένος βοσκότοπος, όπου έβοσκαν έως και 700.000 γιδοπρόβατα. H αναχώρηση των κοπαδιών από μόνη της στάθηκε αρκετή για να πυκνώσει το δάσος με δασική πεύκη. Bέβαια, βοήθησαν και τα πολλά αγριογούρουνα που, σκάβοντας με το ρύγχος τους τη γη, διευκόλυναν και επιτάχυναν την εγκατάσταση της δασικής πεύκης.
Το Καρά Ντερέ είναι πάνω στην τομή της μεσευρωπαϊκής και της μεσογειακής κλιματικής ζώνης, με την ερυθρελάτη (Picea abies) στο νοτιότερο όριο εξάπλωσής της. Είναι είδος έλατου που απαντάται κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες, αλλά στην Ελλάδα θα το βρούμε μόνο εδώ.
Πρόκειται για τα ψηλότερα δέντρα που μπορεί να βρει κανείς στη χώρα μας, το ύψος τους ξεπερνά τα 50 μέτρα και φτάνει μέχρι τα 60 ή και τα 65 μέτρα.
Η μορφή του είναι πολύ χαρακτηριστική δημιουργώντας με τα κλαδιά του και τις βελόνες του που κρέμονται προς τα κάτω κρόσια. Ο φλοιός της χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία και η ρητίνη της είναι γνωστή ως ρητίνη Βουργουνδίας.
Είναι και το μοναδικό στην Ελλάδα δάσος με σημύδες, είναι οι οξυές, οι βελανιδιές, τα μαυρόπευκα, οι καστανιές, τα σφενδάμια, οι κέδροι, οι φράξοι, τα σκλήθρα, οι γαύροι, οι αγριοτριανταφυλλιές, τα μύρτιλλα, η δασική πεύκη κ.α.
By Lev Paraskevopoulos shutterstockΗ δασική πεύκη συναντάται και αυτή μόνον εδώ. Είναι ένα πανύψηλο δέντρο με εντελώς κάθετο κορμό που φέρνει χρωματικά προς το κεραμιδί και έχει μικρά κουκουναράκια. Η τεράστια βιοποικιλότητά της (χλωριδική και πανιδική) κάνει την Ελατιά ένα μοναδικό φυσικό πάρκο.
By Lev Paraskevopoulos shutterstockΣυνολικά έχουν καταγραφεί περίπου 1.800 είδη χλωρίδας, 40 είδη θηλαστικών και 130 είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων και ο σπάνιος αγριόκουρκος.
Εκεί μέσα ζουν όλα τα άγρια θηλαστικά της πατρίδας μας: αρκούδες, λύκοι, αγριόγιδα, τσακάλια, αρκάδια, αγριογούρουνα, αλεπούδες, αγριόγατοι, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες, λαγοί, σκίουροι, βίδρες κ.α. Η πολυσχιδής μορφολογία του εδάφους της είναι ένα υπέροχο γλυπτό, λαξευμένο με δεξιοτεχνική μαστοριά από τη σοφή ροή των υδάτων της Ροδόπης.
Μέχρι το 1944 η περιοχή ήταν σχεδόν γυμνή λόγω της έντονης κτηνοτροφίας και μόνο κατά θέσεις, στις απρόσιτες περιοχές, υπήρχαν δασωμένα τμήματα. Η περιοχή αποτελούσε θερινό λιβάδι Σαρακατσάνικων τσελιγκάτων.
Η αποχώρηση των τσελιγκάτων μετά το 1944 και η μείωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων μέχρι το 1974 είχε ως αποτέλεσμα τη φυσική αναδάσωση της περιοχής, η οποία συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.
Σημείο αναφοράς της περιοχής το Δασικό Χωριό Ελατιάς, το οποίο ανήκει στο Δασαρχείο Δράμας και αποτελεί το διοικητικό και λειτουργικό κέντρο της περιοχής.