Το περίφημο «Stanford Prison Experiment» ήταν μια ψυχολογική δοκιμασία που σχεδιάστηκε για να μελετήσει τις ανθρώπινες αντιδράσεις σε κατάσταση εγκλεισμού αλλά και τις συμπεριφορικές αλλαγές τόσο των τροφίμων όσο και των δεσμοφυλάκων.
Το πείραμα εκτελέστηκε το 1971 από ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον διαπρεπή ψυχολόγο Φιλίπ Ζιμπαρντό, στο υπόγειο του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, που είχε μετατραπεί κατάλληλα σε φυλακή.
Προπτυχιακοί φοιτητές χρησιμοποιήθηκαν εθελοντικά ως πειραματικά υποκείμενα και στις δύο συνθήκες (φύλακες / κρατούμενοι): τόσο οι τρόφιμοι όσο και οι δεσμοφύλακες υιοθέτησαν σχεδόν αμέσως τους νέους τους ρόλους, υπερβαίνοντας τις αντιδράσεις που προέβλεπε η ψυχολογική δοκιμασία, καταλήγοντας σε επικίνδυνες και ακραίες καταστάσεις.
Το 1/3 των «δεσμοφυλάκων» επέδειξαν «αυθεντικές» (όπως σχολιάζεται στο πείραμα) σαδιστικές τάσεις, με τους περισσότερους «κρατουμένους» να τραυματίζονται ψυχολογικά (και να κακοποιούνται σωματικά), ωθώντας τον Ζιμπαρντό να εγκαταλείψει άρον-άρον το πείραμα…
ΥΓ: Κατα αναλογία με τη σημερινή δυστοπικη κατάσταση, όπου ο κάθε αστυνομικός,μαγαζατορας, υπάλληλος, ιερέας, περαστικός μπαίνει στο ρόλο του δεσμοφύλακα, λέγοντας σου φόρα τη μάσκα με στυγνό αυταρχισμό, προσπαθώντας έτσι να μειώσει τα συμπλέγματα κατωτερότητας του και να νιώσει κάποιος με αξία, ή για να τονώσει την προσωπική του ψευδαίσθηση περί ορθότητας, είτε γιατί βγάζει το φασιστικό μικροπρεπες εγώ του.