του Alan Barker
To 1927 η Άννα Μίτσελ- Χέτζες πήγε στη Βρετανική Ονδούρα, το σημερινό Μπελίζε, με τον θετό πατέρα της Φρέντερικ Άλμπερτ «Μάικ» Μίτσελ- Χέτζες για να εξερευνήσουν τα ερείπια του πολιτισμού των Μάγιας. Ο Μίτσελ- Χέτζες θα μπορούσε εύκολα να αποτελέσει την έμπνευση για τον Ιντιάνα Τζόουνς: ήταν ένας κραυγαλέος εξερευνητής που τον συνάρπαζαν οι θρύλοι για την κρυφή ιστορία της ανθρωπότητας και πίστευε ότι μπορεί να βρει ενδείξεις αυτής της ιστορίας στα ερείπια αρχαίων πολιτισμών όπως των Μάγια, πιθανών απογόνων όσων είχαν επιβιώσει από την Ατλαντίδα....
Βρίσκονταν στην ερειπωμένη πόλη Λουμπααντούμ, ανάμεσα σε γκρεμισμένους τοίχους, φαγωμένους από τον χρόνο και το πράσινο χάος της ζούγκλας γύρω τους, όταν η Άννα έκανε μια εκπληκτική ανακάλυψη. Η ομάδα του Μίτσελ- Χέτζες ήταν απασχολημένη με την ανασκαφή ενός ερειπωμένου ναού, όταν η Άννα, που έκλεινε τα 17 της εκείνη την ημέρα, είδε κάτι να λάμπει ανάμεσα στα μπάζα πίσω από έναν βωμό. Αφαίρεσε προσεκτικά τους σωρούς από πέτρες και διαπίστωσε ότι το αντικείμενο ήταν ένα γλυπτό του πάνω μέρους από ένα ανθρώπινο κρανίο, σκαλισμένο σε κρύσταλλο χαλαζία. Δεν όταν κάποιο άτεχνο γλυπτό. Ήταν τρομακτικά ρεαλιστικό και περίτεχνα σκαλισμένο, με πρισματικές οφθαλμικές κόχγες που έμοιαζαν να συγκεντρώνουν το φως έτσι ώστε ολόκληρο το κρανίο να λάμπει με απόκοσμη φωτεινότητα. Λίγο αργότερα ανακάλυψαν μερικά μέτρα πιο πέρα και το σαγόνι του κρανίου και όταν τα έβαλαν μαζί, διαπίστωσαν ότι ταίριαζαν άψογα.
Το κρανίο του Μίτσελ- Χέτζες. Wikimedia Commons
Παρά τη σημασία του ευρήματος ο Μίτσελ- Χέτζες αισθανόταν ότι δικαιωματικοί ιδιοκτήτες του ήταν οι ντόπιοι που βοηθούσαν την ομάδα του στις εξερευνήσεις και τις ανασκαφές τους. Γι’ αυτό και τους το πρόσφερε δώρο. Όταν όμως ξεκίνησαν να γυρίσουν στην Αγγλία, οι οδηγοί ανταπέδωσαν την καλοσύνη που είχε δείξει ο Μίτσελ- Χέτζες επιστρέφοντας του το κρυστάλλινο κρανίο. Κατά πως φαίνεται, πρόσθεσαν και την προειδοποίηση ότι το κρανίο ήταν γνωστό ως «κρανίο της συντέλειας», αφού είχε μαγικές δυνάμεις και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κάποιον για να ευχηθεί τον θάνατο ενός άλλου. Του είπαν επίσης να χρησιμοποιεί το κρανίο με σεβασμό, επειδή μεγάλες ατυχίες είχαν συμβεί σε όσους το είχαν χειριστεί επιπόλαια. Αυτή είναι η ιστορία της ανακάλυψης, έτσι τουλάχιστον όπως την διηγήθηκε η Άννα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κρανίο είναι ένα πραγματικά εντυπωσιακό και δυσοίωνα όμορφο τεχνούργημα, αν και τα ερωτήματα για το ποιος το κατασκεύασε, το πώς και το γιατί παραμένουν ανοιχτά και συζητιούνται.
Ο ίδιος ο Μίτσελ- Χέτζες πίστευε ότι το κρανίο είχε ηλικία τουλάχιστον 3600 χρόνων. Μια τέτοια ημερομηνία όμως θα το τοποθετούσε πολύ πριν από την εποχή που αρχίζει η άνοδος του πολιτισμού των Μάγια και πολύ πιο παλιά από την μεγάλη «κλασική» τους περίοδο, από το 700 μέχρι το 900μ Χ. Αυτή η ανακολουθία δεν ενοχλούσε ιδιαίτερα τον Μίτσελ- Χέτζες, επειδή πίστευε ότι οι Μάγια ήταν απόγονοι των κατοίκων της Ατλαντίδας, που μετανάστευσαν στην Αμερική ύστερα από την καταστροφή τους δικού τους πολιτισμού. Η αλήθεια για το κρανίο της συντέλειας συγκεντρώθηκε σταδιακά από διάφορους ερευνητές, σημαντικότερος από τους οποίους ήταν ο σκεπτικιστής συγγραφέας Τζο Νίκελ, που αναφέρει ότι δεν υπάρχει ορυκτός χαλαζίας στην περιοχή των Μάγια κι ότι η πλησιέστερη περιοχή που διαθέτει τέτοια πετρώματα βρίσκεται στο νότιο Μεξικό....
Ακόμη πιο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η πρώτη αναφορά στο κρανίο γίνεται το 1936 στο περιοδικό Man: a monthly record of anthropological science, όπου ο ανθρωπολόγος δρ. Μοράντ αναφέρεεται σε αυτό με τον όρο «κρανίο Μπέρνεϊ». Ο εν λόγω Μπέρνεϊ ήταν ο Σίντεϊ Μπέρνεϊ, ένας Λονδρέζος έμπορος τέχνης, που έβγαλε το κρανίο για πλειστηριασμό στο Sotheby’s στα τέλη του 1943. Το τεχνούργημα δεν έφτασε όμως ούτε την ελάχιστη δεσμευτική τιμή των 340 λιρών και ο Μπέρνεϊ, που είχε την ελπίδα ότι θα αποκομίσει πολύ περισσότερα, προτίμησε να το αποσύρει από τη δημοπρασία και να το κρατήσει. Κατά πως φαίνεται, την επόμενη χρονιά ο Μπέρνεϊ το ξανασκέφτηκε και το πούλησε στον Μίτσελ- Χέτζες για 400 λίρες.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η πρώτη αναφορά στο κρανίο γίνεται το 1936 στο περιοδικό Man: a monthly record of anthropological science, όπου ο ανθρωπολόγος δρ. Μοράντ αναφέρεεται σε αυτό με τον όρο «κρανίο Μπέρνεϊ». Ο εν λόγω Μπέρνεϊ ήταν ο Σίντεϊ Μπέρνεϊ, ένας Λονδρέζος έμπορος τέχνης, που έβγαλε το κρανίο για πλειστηριασμό στο Sotheby’s στα τέλη του 1943. Το τεχνούργημα δεν έφτασε όμως ούτε την ελάχιστη δεσμευτική τιμή των 340 λιρών και ο Μπέρνεϊ, που είχε την ελπίδα ότι θα αποκομίσει πολύ περισσότερα, προτίμησε να το αποσύρει από τη δημοπρασία και να το κρατήσει. Κατά πως φαίνεται, την επόμενη χρονιά ο Μπέρνεϊ το ξανασκέφτηκε και το πούλησε στον Μίτσελ- Χέτζες για 400 λίρες.
Όταν ο Τζο Νίκελ πήρε συνέντευξη από την Άννα και της ζήτησε να εξηγήσει αυτή την περίεργη ανακολουθία, εκείνη απάντησε ότι ο θετός πατέρας της είχε δώσει το κρανίο στον Μπέρνεϊ ενέχυρο για ένα δάνειο με το οποίο είχε χρηματοδοτήσει μία από τις εξερευνητικές επιστολές των Μίτσελ- Χέτζες και ότι ο Μπέρνεϊ δεν είχε το δικαίωμα να το βγάλει στο σφυρί. Με την αγορά του τεχνουργήματος από τον Μπέρνεϊ, ο Μίτσελ- Χέτζες απλώς ανακτούσε την ίδια του την περουσία. Και όμως το Man: a monthly record of anthropological science αναφέρεται στο κρανίο μόνο ως «κρανίο Μπέρνεϊ» και δεν κάνει απολύτως καμία αναφορά στο Μίτσελ- Χέτζες. Ούτε υπάρχουν έγγραφα που να συνδέουν τον Μίτσελ- Χέτζες με το κρανίο. Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά και το εξαιρετικά απίθανο της παρουσίας της Άννας στο Λουμπααντούμ, όταν έγινε η υποτιθέμενη ανακάλυψη του κρανίου – και είναι αναμφισβήτητο ότι στα αρχεία της αποστολής δεν υπάρχει καμία μνεία της παρουσίας της εκεί- φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι η ιστορία όπως την διηγείται η οικογένεια δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ρομαντικό παραμύθι. ...
Ο κατάλογος του Sotheby’s που έβγαλε το κρανίο στο σφυρί. Wikimedia Commons...
Με όλα αυτά το μυστήριο γύρω από την προέλευση του κρανίου παραμένει. Το 1963 η Άννα δάνεισε το κρανίο στον Φρανκ Ντόρλαντ, συντηρητή έργων τέχνης και ειδικό στα κρυστάλλινα αντικείμενα, ο οποίος το πήρε στην Καλιφόρνια και αφιέρωσε επτά χρόνια στη μελέτη του. Το 1970 ο Ντόρλαντ το έστειλε στα εργαστήρια της Hewlett- Packard στη Σάντα Κλάρα, σε ένα από τα κορυφαία κρυσταλλομετρικά εργαστήρια. Οι επιστήμονες κατέληξαν σε μερικά πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ανακάλυψαν, για παράδειγμα, ότι το κρανίο είχε σκαλιστεί κόντρα στον φυσικό άξονα του κρυστάλλου, κάθετα στον προσανατολισμό της μοριακής του συμμετρίας. Οι σύγχρονοι γλύπτες κρυστάλλων είναι πολύ προσεκτικοί και λαξεύουν κατά μήκος του άξονα, διαφορετικά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να θρυμματιστεί ο κρύσταλλος....
Επιπρόσθετα, οι επιστήμονες στη Hewlett- Packard δεν μπόρεσαν να διακρίνουν στο κρανίο οποιαδήποτε σημάδια που θα μπορούσαν να υποδείξουν ότι είχε κατασκευαστεί με σύγχρονες μεθόδους. Συμπέραναν ότι πιθανότατα κατασκευάστηκε σε δύο στάδια, με το βασικό σχήμα να λαξεύεται στον κρύσταλλο με τη βοήθεια διαμαντιών και στη συνέχεια να διαμορφώνονται οι λεπτομέρειες με μία επίπονη διαδικασία τριβής με λεπτή άμμο και νερό. Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός των απαραίτητων ανθρωποωρών θα έφτανε τα 300 χρόνια. Από την δική του πλευρά ο Ντόρλαντ ισχυρίστηκε ότι το κρανίο διέθετε περίεργες, μυστικιστικές ιδιότητες. Ισχυρίστηκε ότι στην περίοδο των επτά χρόνων που εξέταζε το τεχνούργημα άκουγε το αμυδρό κουδούνισμα από μακρινές καμπάνες και όταν κοίταζε τα πρισματικά μάτια, έβλεπε εικόνες από άλλα κρανία και από ψηλά βουνά. Ο Ντόρλαντ διατύπωσε την υπόθεση ότι αυτές οι εντυπώσεις μπορεί να είναι οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις και προκαλούνται κάπως από την κρυσταλλική δομή του κρανίου – αν και το πώς ακριβώς μπορεί να γίνεται αυτό, είναι θέμα ανοιχτό σε εικασίες.
Δεν είναι το μοναδικό
Υπάρχουν και πολλά άλλα κρυστάλλινα κρανία πέρα από το τεχνούργημα του Μίτσελ- Χέτζες. Είναι το κρανίο των Μάγια, από αμέθυστο, που ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1900 στη Γουατεμάλα, το κρανίο του Τέξας, επίσης από τη Γουατεμάλα και το κρανίο από ροζ κρύσταλλο χαλαζία που ανακαλύφθηκε στην Ονδούρα. Πολλοί λένε ότι όλα αυτά τα κρανία είναι έργα ενός αρχαίου, πολύ προηγμένου πολιτισμού. Άλλοι προτείνουν την Ατλαντίδα και άλλοι τη Λεμουρία. Υπάρχει επίσης ο θρύλος ότι υπάρχουν συνολικά 13 «βασικά κρανία», τα οποία περιέχουν τα μυστικά αυτού του χαμένου πολιτισμού κωδικοποιημένα μέσα στην κρυσταλλική δομή τους και ότι αν βρεθούν όλα μαζί στον ίδιο χώρο, τα μυστικά αυτά θα αποκαλυφθούν. Πρόκειται για μια θαυμαστά περίεργη και ρομαντική ιδέα – άξια του ίδιου του Ιντιάνα Τζόουνς.
Η αλήθεια όμως μοιάζει να είναι μάλλον πολύ πιο πεζή. Το 1996, το BBC παρουσίασε ένα πρόγραμμα σε σειρά ντοκιμαντέρ, όπου εξετάστηκαν διάφορα κρυστάλλινα κρανία με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο στην προσπάθεια να διαπιστωθεί η ηλικία τους, μια για πάντα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα κρανία δεν είναι αρχαία και μάλιστα ότι είχαν σκαλιστεί κάποια στιγμή τα τελευταία 150 χρόνια. Οι παραγωγοί είχαν καλέσει και την Άννα Μίτσελ- Χέτζες να υποβάλει και το δικό της κρυστάλλινο κρανίο για ανάλυση, αλλά εκείνη αρνήθηκε, λέγοντας ότι είχε ήδη υποβληθεί σε αρκετές δοκιμές…
Πηγή:Αινίγματα της Ιστορίας, του Alan Barker, εκδόσεις Κλειδάριθμος...