Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ανέθεσε απευθείας την απολύμανση, απεντόμωση και μυοκτονία των φυλακών της χώρας σε εταιρεία που είχε επεκτείνει το αντικείμενό της για να συμπεριλάβει την απολύμανση εννέα ημέρες πριν την υπογραφή της σύμβασης, και την προμήθεια καθαριστικών για τις φυλακές σε εταιρεία που ιδρύθηκε πέντε ημέρες προτού την αναλάβει.
Τι συνδέει μία εταιρεία που ως βασική δραστηριότητα έχει τη διοργάνωση συνεδρίων και μία άλλη που εμπορεύεται καθαριστικά κι ακόμη δεν έχει συμπληρώσει έναν μήνα ζωής; Και οι δύο έχουν υπογράψει συμβάσεις με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για τη θωράκιση των φυλακών όλης της χώρας –34 εγκαταστάσεις στο σύνολο– απέναντι στην απειλή του κορονοϊού. Αθροιστικά, τα ποσά των συμβάσεων ξεπερνούν τα €550.000. Η μηδαμινή –τουλάχιστον μέχρι πρότινος– εμπειρία των εταιρειών αυτών στα είδη και τις υπηρεσίες που τους ανατέθηκε να παράσχουν, εγείρει ερωτήματα για τα κριτήρια που εφάρμοσε το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για την επιλογή τους, παρότι στη βάση των πρόσφατων Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, δεν φαίνεται να προκύπτει κάποια παρατυπία ως προς τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν.
Το θεσμικό πλαίσιο
Οι αναθέσεις αυτές έγιναν απευθείας και επιμερίζονται σε τρεις συμβάσεις που υπογράφηκαν με δύο εταιρείες. Το ελεύθερο σε οποιαδήποτε αναθέτουσα αρχή (εν προκειμένω στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη) για απευθείας αναθέσεις εν μέσω πανδημίας «κατά παρέκκλιση κάθε σχετικής διάταξης της κείμενης εθνικής νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων» με σκοπό την έκτακτη προμήθεια κάθε ενδεδειγμένου είδους ατομικής υγιεινής ή μέσου συλλογικής προστασίας και την παροχή υπηρεσιών καθαριότητας, απολύμανσης και φύλαξης των κτιρίων που υπάγονται στην αρμοδιότητά της, έδωσε η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 14ης Μαρτίου.
r4437026.jpg
Αγροτικές Φυλακές Τίρυνθας, 20 Απριλίου 2018. [Βασίλης Παπαδόπουλος/Eurokinissi]
Με βάση τις διατάξεις της ΠΝΠ της 14ης Μαρτίου, η επιλογή της απευθείας ανάθεσης από τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής για την παροχή αναγκαίων ειδών και υπηρεσιών στις φυλακές είναι εύλογη και ενδεδειγμένη, ώστε λόγω έκτακτων και απρόβλεπτων αναγκών να γίνει το συντομότερο δυνατό, παρακάμπτοντας τις χρονοβόρες διαδικασίες που θα χρειάζονταν υπό κανονικές συνθήκες για μία δημόσια σύμβαση.
Σύμφωνα με πηγές με καλή γνώση του εθνικού θεσμικού πλαισίου, υπό κανονικές συνθήκες στις δημόσιες συμβάσεις μπορούν να μπουν τρία κριτήρια ποιοτικής επιλογής αναδόχου:
- Η καταλληλότητα, που αποδεικνύεται με την εγγραφή του αναδόχου στο οικείο επιμελητήριο.
- Η τεχνική ικανότητα, που αποδεικνύεται κυρίως από παρόμοια έργα, προμήθειες και υπηρεσίες που έχει αναλάβει στο παρελθόν.
- Η οικονομική επάρκεια, που τεκμηριώνεται από τον τζίρο των τελευταίων ετών και άλλα στοιχεία οικονομικής φύσεως.
Όμως όπως εξηγούν, και τα τρία κριτήρια είναι προαιρετικά, πόσο μάλλον τώρα, εν μέσω των ιδιαζουσών συνθηκών που διαμορφώνει ο κορονοϊός.
Μια εκ των πηγών επισημαίνει επίσης ότι ναι μεν στις απευθείας αναθέσεις προηγείται έρευνα αγοράς, όμως οποιαδήποτε αναθέτουσα αρχή, λόγω των ιδιαίτερα πιεστικών συνθηκών της τρέχουσας περιόδου θα μπορούσε να επικαλεστεί ότι δεν είχε τον χρόνο για κάτι τέτοιο.
Η απορία που δημιουργείται στην περίπτωση που εξετάζουμε είναι πώς γίνεται χωρίς έρευνα αγοράς η οποιαδήποτε αναθέτουσα αρχή να γνωρίζει ποιος είναι κατάλληλος και διαθέσιμος για την προμήθεια των προϊόντων και υπηρεσιών. Γιατί δηλαδή επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένες εταιρείες, με δεδομένο ότι φαίνεται να μην είναι δοκιμασμένες στο αντικείμενο της σύμβασης που κλήθηκαν να εκτελέσουν; Για τον λόγο αυτό θέσαμε στη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής συγκεκριμένο ερώτημα που αφορά τα κριτήρια που εφαρμόστηκαν, αλλά δεν απαντήθηκε.
Ταυτόχρονα επισημαίνουμε πως, από την πλευρά των αναδόχων, δεν είναι μεμπτό για έναν επιχειρηματία που διέκρινε εγκαίρως την αυξημένη ζήτηση στην αγορά για συγκεκριμένα είδη και υπηρεσίες να πάρει την απόφαση να επεκτείνει τις δραστηριότητές του για να αξιοποιήσει τις τρέχουσες ευκαιρίες ή να σπεύσει να δραστηριοποιηθεί, δημιουργώντας άμεσα ένα ικανό απόθεμα σε χρήσιμα λόγω κορονοϊού είδη προκειμένου να καλύψουν την εγχώρια ζήτηση. Ενδεχομένως κάποιοι υποψήφιοι προμηθευτές του Δημοσίου να απέστειλαν e-mail σε αναθέτουσες αρχές και αναθέτοντες φορείς, γνωστοποιώντας τους τη διαθεσιμότητά τους ή τις προσφορές τους.
Οι συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές και ο κορονοϊός
Οι τρεις συμβάσεις που εξετάζουμε εδώ αφορούν την προμήθεια χιλιάδων λίτρων καθαριστικών και αντισηπτικών για προσωπικό και κρατούμενους και την παροχή υπηρεσιών απολύμανσης, απεντόμωσης και μυοκτονίας στις φυλακές όλης της χώρας συνολικού εμβαδού 43.960 τ.μ., όπου κρατούνται 11.354 άνθρωποι σε εγκαταστάσεις συνολικής χωρητικότητας 10.055 θέσεων. Με άλλα λόγια κατά μέσο όρο στον κάθε κρατούμενο στις ελληνικές φυλακές αντιστοιχούν αυτή τη στιγμή, εν μέσω πανδημίας, λιγότερα από 4 τετραγωνικά μέτρα ζωτικού χώρου.
Αν συνυπολογίσουμε ότι στον κλειστό πληθυσμό των φυλακών ο περιορισμός της μετάδοσης ακόμη και μιας απλής εποχικής γρίπης είναι πιο δύσκολος απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι η εξάπλωση του κορονοϊού στην Ελλάδα σήμανε συναγερμό σε κρατουμένους, προσωπικό και Πολιτεία. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις ελληνικές φυλακές οι συνθήκες υγιεινής και καθαριότητας δεν είναι οι βέλτιστες και η πρόσβαση των κρατουμένων σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι ελλιπής.
koridallos4832083.jpg
Στο βάθος η δικαστική αίθουσα των φυλακών Κορυδαλλού. [Τατιάνα Μπόλαρη/Eurokinissi]
Λίγο μετά την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος Covid-19 στη χώρα στα τέλη Φεβρουαρίου, ενεργοποιήθηκε η πρώτη δέσμη προληπτικών μέτρων από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και πιο συγκεκριμένα από τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής, που έχει υπό την ευθύνη της τις φυλακές. Βασικός άξονας ήταν η πλήρης αποκοπή των κρατουμένων από τον έξω κόσμο, ώστε να μην καταφέρει να εισέλθει ο κορονοϊός στις φυλακές. Τα επισκεπτήρια σταδιακά κόπηκαν εντελώς, όλα τα εισερχόμενα είδη που συνήθως πηγαίνουν στους κρατούμενους οι οικείοι τους (τρόφιμα, φαγητά, είδη ρουχισμού, καθαρά ρούχα) απαγορεύτηκαν και περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι μεταγωγές κρατουμένων.
Στο πρωτόκολλο ενεργειών της Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής περιλαμβάνονται κι άλλα μέτρα και σχεδιασμοί για τη διαχείριση και τη νοσηλεία εντός των καταστημάτων κράτησης των κρατουμένων που πιθανώς εμφανίσουν ύποπτα συμπτώματα, ή όσων ενδεχομένως διαγνωστούν θετικοί στον COVID-19.
Στη συνέχεια ξεκίνησαν οι απολυμάνσεις, οι απεντομώσεις και οι μυοκτονίες (οι κατσαρίδες, οι κοριοί και τα ποντίκια είναι σταθερή «συντροφιά» των κρατουμένων σε αρκετές ελληνικές φυλακές). Έγινε διανομή μασκών και γαντιών, πρωτίστως στο προσωπικό των φυλακών που μπαινοβγαίνει και άρα υπάρχει φόβος να μεταφέρει τον ιο μέσα και δευτερευόντως στους κρατουμένους (σε κάποιους, όχι όλους). Στις προμήθειες που δρομολογήθηκαν για τη θωράκιση των φυλακών απέναντι στον κορονοϊό ήταν και τα είδη ατομικής υγιεινής όπως σαμπουάν και αφρόλουτρα, τα καθαριστικά π.χ. χλωρίνες και τα αντισηπτικά χεριών.
Στο παρόν ρεπορτάζ εστιάζουμε στις τρεις συμβάσεις που υπογράφηκαν για την απολύμανση, την απεντόμωση, τη μυοκτονία και την προμήθεια ειδών καθαρισμού και ατομικής υγιεινής συνολικού προϋπολογισμού €559.588 (με ΦΠΑ). Οι λεπτομέρειες προκύπτουν από τα έγγραφα που έχουν αναρτηθεί δημόσια στη Διαύγεια και το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ). Οι πρόσθετες πληροφορίες για τους αναδόχους είναι αναρτημένες δημόσια στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ).
Οι απολυμάνσεις, οι απεντομώσεις και οι μυοκτονίες
Πέντε μέρες μετά την έκδοση της ΠΝΠ, στις 19 Μαρτίου, η Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής εγκρίνει τη δέσμευση €180.000 για την απολύμανση όλων των Καταστημάτων Κράτησης της χώρας καθώς και των υπηρεσιακών τους οχημάτων για την αντιμετώπιση της ανάγκης περιορισμού της διασποράς του κορονοϊού. Η ανάθεση του αντικειμένου γίνεται την ίδια ημέρα σε μία μονοπρόσωπη εμπορική ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία παροχής υπηρεσιών και την επομένη (20 Μαρτίου) υπογράφεται μεταξύ των δύο μερών η σχετική σύμβαση, προϋπολογισμού €180.000 με ΦΠΑ. Προθεσμία ολοκλήρωσης των εργασιών απολύμανσης είναι η 31η Μαρτίου.
Την τελευταία ημέρα του Μαρτίου υπογράφεται νέα σύμβαση με την ίδια εταιρεία, προϋπολογισμού €146.940 (πίστωση που είχε δεσμευτεί από τον προϋπολογισμό της Γ.Γ. στις 24 Μαρτίου). Αυτή τη φορά η σύμβαση αφορά στην απεντόμωση και μυοκτονία στα Καταστήματα Κράτησης της χώρας με προθεσμία ολοκλήρωσης την 20η Απριλίου.
kor34832344.jpg
Κορυδαλλός. [Τατιάνα Μπόλαρη/Eurokinissi]
Το άθροισμα της αξίας των δύο συμβάσεων ανέρχεται στα €326.940, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. Η ανάδοχος μονοπρόσωπη ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία ιδρύθηκε με εταιρικό κεφάλαιο €100 τον Νοέμβριο του 2018 με έδρα τη Γλυφάδα, ενώ στη συνέχεια (τον Ιούνιο του 2019) μεταφέρθηκε κοντά στην πλατεία Βικτωρίας. Κύρια δραστηριότητά της (ΚΑΔ) είναι οι υπηρεσίες διοργάνωσης συνεδρίων και εμπορικών εκθέσεων. Δηλαδή δεν είχε καμία σχέση με απολυμάνσεις, απεντομώσεις και μυοκτονίες, τουλάχιστον όχι μέχρι τις αρχές Μαρτίου, όπως θα δούμε παρακάτω. Με βάση το αρχικό καταστατικό της, μεταξύ των σκοπών της συγκαταλέγονταν η εκμετάλλευση και διοργάνωση εμπορικών εκθέσεων και σεμιναρίων, η παροχή υπηρεσιών δημοσίων σχέσεων, η εμπορία κοσμημάτων και αξεσουάρ, το εμπόριο γλυκισμάτων και η εκμετάλλευση διαμερισμάτων μέσω Airbnb. Στις 11 Μαρτίου του 2020, δηλαδή μόλις οκτώ ημέρες πριν γίνει η απευθείας ανάθεση της απολύμανσης όλων των φυλακών της χώρας, η 27χρονη μοναδική εταίρος της ΙΚΕ προσθέτει στους σκοπούς της εταιρείας της και την παροχή υπηρεσιών καθαρισμών και απολυμάνσεων επαγγελματικών και οικιακών χώρων. Η σχετική τροποποίηση του καταστατικού αναρτήθηκε στο ΓΕΜΗ στις 20 Μαρτίου, δηλαδή μία ημέρα μετά την ημερομηνία της απευθείας ανάθεσης από τη Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής (19 Μαρτίου) και την ίδια με την ημερομηνία υπογραφής της σχετικής σύμβασης.
Το inside story έθεσε υπόψιν της αναθέτουσας αρχής τα παραπάνω στοιχεία, όμως δεν λάβαμε απαντήσεις. Μεταξύ των ερωτημάτων μας ήταν με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή της συγκεκριμένης εταιρείας για την απολύμανση, την απεντόμωση και τη μυοκτονία των φυλακών όλης της χώρας και πώς έλαβε γνώση η Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής ότι η συγκεκριμένη εταιρεία είχε κάνει επέκταση σκοπού.
Επιχειρήσαμε να επικοινωνήσουμε και με την εταιρεία-ανάδοχο με σκοπό να θέσουμε κάποιες ερωτήσεις σχετικά με την απόφασή της να ασχοληθεί με τις απολυμάνσεις, την τεχνική επάρκειά της και τις δύο συμβάσεις που έχει υπογράψει για τις φυλακές. Στο τηλέφωνο απάντησε η μοναδική εταίρος, η οποία μας παρέπεμψε σε συνεργάτη. Παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις δεν καταφέραμε να τον βρούμε στο κινητό του τηλέφωνο. Επιχειρήσαμε εκ νέου να μιλήσουμε με τη μοναδική εταίρο, αλλά δεν απαντούσε κανείς στο σταθερό τηλέφωνο που είχαμε στη διάθεσή μας.
apolimansi5059361.jpg
Απολύμανση κτιρίου με τον απαραίτητο προστατευτικό εξοπλισμό. [Γιάννης Παναγόπουλος/Eurokinissi]
Όπως αναφέρουν στο inside story επαγγελματίες του χώρου, απολυμάνσεις μπορεί να κάνει οποιοδήποτε συνεργείο, ακόμη και ένα συνεργείο καθαρισμού, εφόσον διαθέτει τον απαραίτητο εξοπλισμό, δεν ισχύει όμως το ίδιο για τις απεντομώσεις και τις μυοκτονίες. Για την παροχή αυτών των υπηρεσιών χρειάζεται σχετική άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, η οποία εκδίδεται από τις κατά τόπους Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής. Οι εταιρείες που προσφέρουν αυτές τις υπηρεσίες πρέπει να απασχολούν κάποιον επιστημονικό υπεύθυνο, συνήθως γεωπόνο ή χημικό μηχανικό. Όπως προκύπτει από το σχετικό δημόσιο μητρώο που διατηρεί το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης 10 Απριλίου 2020), αυτή τη στιγμή υπάρχουν πανελλαδικά 1.198 αδειοδοτημένες εταιρείες. Στη σχετική λίστα δεν εντοπίσαμε την εταιρεία (ή το όνομα της εταίρου ή του συνεργάτη της) που ανέλαβε την απεντόμωση και τη μυοκτονία όλων των φυλακών της χώρας.
Σειρά έχει η σύμβαση «προμήθειας ειδών ατομικής υγιεινής, ειδών καθαρισμού και απολύμανσης, για την αντιμετώπιση της ανάγκης περιορισμού της διασποράς του κορονοϊού COVID-19, σε όλα τα Καταστήματα Κράτησης της χώρας». Η προμήθεια ανατέθηκε στις 3 Απριλίου σε μία μονοπρόσωπη ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία και η υπογραφή της σύμβασης με προϋπολογισμό €232.648 (με ΦΠΑ) έγινε στις 8 Απριλίου. Σύμφωνα με αυτήν, η εταιρεία υποχρεούται να παραδώσει στην Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών μέχρι τις 16 Απριλίου 31,5 χιλιάδες λίτρα καθαριστικών, όπως αλκοολούχα γενικής χρήσης για χώρους και επιφάνειες και χλώριο για τουαλέτες, νιπτήρες και δάπεδα και άλλα 25 χιλιάδες λίτρα ειδών προσωπικής υγιεινής όπως αντισηπτικά χεριών, υγρό σαπούνι, σαμπουάν και αφρόλουτρα.Τα καθαριστικά και τα αντισηπτικά
Η συγκεκριμένη ανάδοχος εταιρεία έχει απόλυτη σχέση με το αντικείμενο της σύμβασης. Κύρια δραστηριότητά της είναι το χονδρικό εμπόριο υλικών καθαρισμού. Όπως προκύπτει από το ΓΕΜΗ ιδρύθηκε μόλις τέσσερις ημέρες πριν αναλάβει την προμήθεια από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Συστάθηκε στις 29 Μαρτίου, με έδρα το Αιγάλεω και εταιρικό κεφάλαιο €3.000. Απευθύναμε ερωτήσεις προς την αναθέτουσα αρχή για τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέχθηκε ο ανάδοχος και για το πώς οι αρμόδιες υπηρεσίες έλαβαν γνώση ότι η συγκεκριμένη νεοϊδρυθείσα εταιρεία έχει απόθεμα στα αναγκαία είδη, αλλά δεν λάβαμε απάντηση.
Επίσης επικοινωνήσαμε με τη μοναδική εταίρο που υπογράφει τη σύμβαση από την πλευρά της αναδόχου ΙΚΕ με σκοπό να θέσουμε κάποιες ερωτήσεις. Μας ζήτησε να μιλήσουμε λίγο αργότερα γιατί ήταν απασχολημένη, αλλά έως τη δημοσίευση του παρόντος ρεπορτάζ δεν κατέστη εφικτό να έχουμε νέα τηλεφωνική επαφή, διότι δεν απαντούσε στις κλήσεις μας.
Ελίζα Τριανταφύλλου