Λίγες ημέρες μετά την απόπειρα εισβολής στα σύνορα του Έβρου, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα κρίση η οποία μόλις τώρα αρχίζει να φουντώνει. Το επόμενο δεκαήμερο μάλιστα θεωρείται πολύ κρίσιμο για την εξάπλωση του κορονοϊού που μετατρέπεται σε απειλή ανυπολόγιστων διαστάσεων σε όλα τα επίπεδα. Στο διάγγελμα της περασμένης Τετάρτης ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, συνδυάζοντας τα δύο μέτωπα, μίλησε για “μεγάλη διπλή κρίση” για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτούνται, όπως σημείωσε, “αποφασιστικότητα, ευελιξία, γρήγορες αποφάσεις και τολμηρές κινήσεις”...
Πράγματι, όπως φαίνεται, η συγκυρία αυτή έχει τα πιο απρόβλεπτα ίσως χαρακτηριστικά για τη χώρα μας δεδομένων και των σοβαρών εθνικών απειλών που βρέθηκε να αντιμετωπίζει εξ' Ανατολών σε μια μεταβατική μεταμνημονιακή φάση της οικονομίας της. Τώρα η αντιμετώπιση του κορονοϊού αποκτά προτεραιότητα αλλά δεν τρέφει κανείς αμφιβολία ότι η “επόμενη ημέρα” θα είναι, σε κάθε περίπτωση, διαφορετική από πολλές πλευρές.
Η μάχη σε ιατρικό επίπεδο έχει ήδη ξεκινήσει υπό συνθήκες, όπως αναγνωρίζουν όλοι, της καλύτερης δυνατής προετοιμασίας. Οι αμέσως προσεχείς ημέρες έχουν σημασία διότι θα φανεί εάν είναι εφικτή η “περιχαράκωση” στη διασπορά του ιού. Όσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα στον τομέα αυτό, τόσο αναμένεται να επηρεαστεί ανάλογα και το επόμενο δίμηνο που χαρακτηρίζεται διεθνώς ως το πιο επικίνδυνο.
Το αισιόδοξο είναι ότι στην Ελλάδα δεν σημειώθηκαν αξιόλογες καθυστερήσεις και υποεκτίμηση των κινδύνων, όπως συνέβη στην Ιταλία όπου ο συναγερμός σήμανε ουσιαστικά κατόπιν εορτής και οι νεκροί ξεπερνούν ήδη τους χίλιους. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον, η προετοιμασία υπήρξε επαρκής και έγκαιρη ενώ η κλιμάκωση των μέτρων που ανακοινώνονται ενισχύει και το στοιχείο της ατομικής ευθύνης των πολιτών που έως τις αρχές της εβδομάδας ήταν ομολογουμένως πολύ πιο χαλαρό.
Στην πράξη, η χώρα μπαίνει σε καραντίνα με μια σειρά απαγορεύσεων και περιορισμών η αυστηρότητα των οποίων δεν μπορεί να τεθεί υπό οποιαδήποτε σοβαρή κριτική. Γι' αυτό και παρατηρείται ότι δεν εκδηλώνεται και πολιτική αντιπαράθεση γύρω από τα μέτρα που λαμβάνονται και την τακτική που εφαρμόζεται. Αντιθέτως διαπιστώνεται μια συναίνεση και συστράτευση μπροστά στον κίνδυνο ο οποίος έχει πρώτα απ' όλα υγειονομικές διαστάσεις και ακολούθως κοινωνικές και οικονομικές. Αποκτά επομένως χαρακτήρα εθνικού προβλήματος. Η αντιπολίτευση δεν έχει κατεβάσει απλώς τους τόνους αλλά έχει προσφέρει και τη στήριξή της ενώ το ύφος και το περιεχόμενο των δηλώσεων του κ. Μητσοτάκη, για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης, χαιρετίστηκε απ' όλο σχεδόν το φάσμα και πάντως δεν επικρίθηκε από κανέναν. Για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων ο πρωθυπουργός υπερέβη κομματικές γραμμές και εξέφρασε ευρύτερα την ελληνική κοινωνία, όπως έκανε και με την απόφαση για το κλείσιμο των συνόρων και την προάσπιση της ακεραιότητας της χώρας κερδίζοντας την σχεδόν καθολική αποδοχή και στήριξη.
Η διαχείριση της διπλής αυτής κρίσης δεν είναι ασφαλώς εύκολη υπόθεση. Με τις απειλές της Τουρκίας να κλιμακώνονται σε καθημερινή βάση επικίνδυνα, σε βαθμό που το θερμό επεισόδιο ή το “ατύχημα” να έρχεται ολοένα και πιο κοντά, ακόμη κι όταν λήξει από ιατρικής πλευράς ο συναγερμός για τον κορονοϊό θα πρέπει να μαζευτούν τα οικονομικά συντρίμμια του.
Ο κίνδυνος μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που θα ισοδυναμεί με επιστροφή στο 2008 και σε ο,τι επακολούθησε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers για την Ελλάδα ξυπνάει τον εφιάλτη των μνημονίων στην πιο οριακή στιγμή της χώρας. Αυτό αυτομάτως θέτει τον κ. Μητσοτάκη, όπως αναλογικά και τις άλλες πολιτικές δυνάμεις της χώρας, ενώπιον κολοσσιαίων προκλήσεων και ευθυνών.
Ύστερα από έναν δεκαετή κύκλο φτωχοποίησης και εξουθένωσης -κάτι που δεν συνέβη σε καμιά άλλη χώρα της ευρωζώνης- η ελληνική κοινωνία δεν πρόκειται να αντέξει ανάλογες συνταγές και μέτρα, όπως μπορεί να φαντάζονται ορισμένοι που, εντός και εκτός, γαλουχήθηκαν στα μνημονιακά νάματα. Ήδη, πριν ακόμη προκύψει ο κορονοϊός, τα στοιχεία της οικονομίας δεν ήταν, από το τελευταίο τρίμηνο του 2019, ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά και γι' αυτό είχαν αρχίσει οι πρώτοι ψίθυροι σχετικά με τις κινήσεις που πρέπει να γίνουν. Αυτό ήρθε να δείξει άλλωστε και πόσο εύθραυστη ήταν η μεταμνημονιακή ισορροπία παρά την πολιτική αλλαγή του περασμένου Ιουλίου και την εντυπωσιακή άνοδο της ΝΔ στην εξουσία. Τώρα οι ακριβείς συνέπειες από τον οικονομικό Αρμαγεδδώνα που φέρνει ο ιός είναι πολύ πρόωρο να προβλεφθούν αλλά το σίγουρο είναι ότι, ανάλογα με την έντασή τους, θα φέρουν τα πάνω κάτω. Το μεγάλο στοίχημα για το οποίο επομένως πρέπει να προετοιμάζονται η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός αφορά τη συνταγή και τη στρατηγική στην “μετά κορονοϊό” εποχή. Ακόμη κι αν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, που βρίσκεται και αυτό ενώπιον νέων κραδασμών, αντέξει η στρατηγική αυτή δεν μπορεί να έχει τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης μνημονιακής δεκαετίας. Η στήριξη της πραγματικής οικονομίας, η απαλλαγή από τις θηλιές που στραγγαλίζουν κάθε προοπτική παραγωγικής ανάπτυξης όπως τα αιματοβαμμένα πρωτογενή υπερπλεονάσματα, η αποτελεσματική διεκδίκηση κονδυλίων και ενισχύσεων για την τόνωση της αγοράς και της κατανάλωσης, η προτεραιότητα στον κοινωνικό χαρακτήρα και στη γενναία ανακούφιση της καθημαγμένης μεσαίας τάξης και των εξαθλιωμένων πιο αδύναμων στρωμάτων είναι στοιχεία εκ των ων ουκ άνευ για την επόμενη ημέρα. Αυτή μάλιστα είναι η συνισταμένη για ολόκληρο το σημερινό πολιτικό σύστημα το οποίο σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύει όχι μόνο να χάσει τη νομιμοποίησή του αλλά και να βρεθεί αντιμέτωπο με μια κοινωνική έκρηξη με απροσδιόριστα αποτελέσματα. Σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στα εθνικά θέματα και το μεταναστευτικό, το μείγμα μπορεί να γίνει κυριολεκτικά εκρηκτικό και να ξεπηδήσουν εντελώς νέες κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις.
Οι επόμενες εβδομάδες και μήνες θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολοι, εις πάσαν περίπτωση, για όλους. Για την κυβέρνηση, τα κόμματα, την κοινωνία. Ο κ. Μητσοτάκης θα βρεθεί μπροστά σε μεγάλα διλήμματα μιας εποχής που μάλλον δεν φανταζόταν ότι θα κληθεί να διαχειριστεί όταν κέρδιζε τις εκλογές πριν από εννέα μήνες. Μένει να φανεί η “αποφασιστικότητα, η ευελιξία, οι γρήγορες αποφάσεις και οι τολμηρές κινήσεις” για τις οποίες μίλησε προς ποια κατεύθυνση θα είναι και με ποιο πολιτικό προσωπικό θα τις υλοποιήσει. Διότι εάν προκύπτει και κάτι άλλο σίγουρα είναι ότι μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα θα απαιτηθεί και η αναδιάταξη των δυνάμεων της κυβερνητικής μάχης. Μπορεί π.χ. να φανταστεί κανείς ότι θα θα κερδηθεί πραγματικά το παιχνίδι της ανάπτυξης, σε αυτή την καινούργια ακόμη πιο απαιτητική φάση, με επικεφαλής υπουργό τον Αδωνι Γεωργιάδη;
Ανδρέας Καψαμπέλης