Ιστορική μνήμη που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι η Ελληνικότητα της Αρχαίας Ηπείρου από την αρχαία εποχή έως το Αλβανικό κατασκεύασμα των Ευρωπαίων "εταίρων" και πιο συγκεκριμένα της Ιταλίας και της Αυστρο-ουγγαρίας τον προηγούμενο αιώνα...Mιά Αρχαία Ελληνική Ήπειρος που μιλούσε, ζούσε, πίστευε και έγραφε ΕΛΛΗΝΙΚΑ...!!!
Στο χάρτη με μαύρο βλέπετε όλες τις Ελληνικές πόλεις που ιδρύθηκαν από Έλληνες την αρχαία εποχή ενώ και όλες οι υπόλοιπες πόλεις με διαφορετικό χρώμα εξελληνίστηκαν τα επόμενα χρόνια από την εποχή των Ελληνιστικών χρόνων έως και την Ρωμαική εποχή.
Στην αρχαία Ήπειρο από τη δεύτερη χιλιετία προ Χριστού ζούσαν διάφορα Ελληνικά - Ηπειρώτικα φύλα, τα κυριότερα ήταν οι Θεσπρωτοί, οι Χάονες, οι Μολοσσοί. Ιδιαίτερα, η περιοχή που εκτείνεται από τις ακτές της Αδριατικής, περιλαμβάνοντας τις περιοχές του Ογχησμού (σημερινών Αγίων Σαράντα) και Βουθρωτού ως την λίμνη Αχρίδα στην ενδοχώρα, κατοικούνταν από τους Χάονες (Χαονία). Άλλοι σημαντικοί οικισμοί κατά την αρχαιότητα στην περιοχή υπήρξαν εκτός από το Βουθρωτό (απέναντι από την Κέρκυρα), ο Ογχησμός (σύγχρονοι Άγιοι Σαράντα), η Φοινίκη, η Αντιγόνεια (κοντά στο σημερινό Αργυρόκαστρο), η Αντιπάτρεια (σύγχρονο Βεράτι), η Αμαντία, η Νίκαια, το Πήλιον, το Ωρικόν και μικρότεροι οικισμοί ήταν οι Κεμάρες (σύγχρονη Χειμάρρα) και το Θρόνιο. Εκτός από τους Χάονες που επιβλήθηκαν σταδιακά στην περιοχή, άλλα Ελληνικά ηπειρωτικά φύλλα στην ενδοχώρα υπήρξαν οι Αντιτάνες, οι Παραυοί, οι Πρασαιβοί και πιο βόρεια οι Δεξάροι (ή Δεσσαρήτες).
Κατά το διάστημα 650-500 π.Χ. οι Χάονες επεκτάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή, καθώς η δύναμή τους εκτείνονταν στην παραθαλάσσια περιοχή από τον ποταμό Καλαμά ως τον κόλπο του Αυλώνα και στην ενδοχώρα μέχρι τις πεδιάδες της περιοχής της Κορυτσάς. Δεδομένου ότι ο τύμβος στη θέση Κούτσι, κοντά στην Κορυτσά, περιείχε ταφές ηγεμόνων του 7ου αιώνα π.Χ., η αρχή επεκτάσεως των Χαόνων μπορεί να χρονολογηθεί στην εποχή εκείνη.
Κατά την κλασσική εποχή, το 375 π.Χ. όλα τα Ελληνικά Ηπειρωτικά φύλα ενώθηκαν σε μία πολιτική οντότητα, κάτω από τη δυναστεία του Αιακίδη Αλκέτα (των Μολοσσών) και το 232 π.Χ. εγκαθιδρύεται στην Ήπειρο το αβασίλευτο Κοινό των Ηπειρωτών. Ως ενιαίο κράτος η Ήπειρος υπήρξε υπολογίσιμη δύναμη στην ευρύτερη περιοχή μέχρι την ρωμαϊκή κατάκτηση το 167 π.Χ.
Η Επίδαμνος ιδρυμένη τον 7ο αιώνα π.Χ. από Έλληνες αποίκους, από την Κόρινθο και την Κέρκυρα με το όνομα "Επίδαμνος", κατοικείται συνεχώς επί 2.700 χρόνια και είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ηπείρου (μαζί με την Απολλωνία). Οι Ρωμαίοι άλλαξαν το όνομα στην Επίδαμνο όπου την έβγαλαν Δυρράχιον (ανάμεσα σε δύσκολες ράχες - βουνά) όπου υπάρχει μέχρι σήμερα. Η γύρω περιοχή της Επιδάμνου ονομαζόταν Επιδαμνεία. Η γεωγραφική της θέση ήταν πάρα πολύ προνομιακή, καθώς διέθετε φυσικό βραχώδες λιμάνι, το οποίο περιστοιχιζόταν από έλη της ενδοχώρας και ψηλά απότομα βράχια στην παραθαλάσσια πλευρά, καθιστώντας έτσι πολύ δύσκολη την επίθεση από θαλάσσης ή από την ξηρά. Η Επίδαμνος ήταν γνωστή ως μία πολιτικά ανεπτυγμένη κοινωνία, κάνοντας το μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη να επαινέσει το πολιτικό της σύστημα, για τον έλεγχο του εμπορίου μεταξύ των Ελληνικών πόλεων και Ελληνικών αποικιών σε περιοχές και πέρα της Ηπείρου.
Η Απολλωνία η Ηπειρωτική ήταν αρχαία Ελληνική πόλη, αποικία των Κορινθίων. Βρισκόταν στο κέντρο της αρχαία Ηπείρου κοντά στους ποταμούς Αώο και Άψο. Ιδρύθηκε στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα. Ο Στράβων χαρακτηρίζει την πόλη «ευνομωτάτη». Το 312 π.Χ. οι Απολλωνιάτες απέκρουσαν επιτυχώς την στρατιά του Κάσσανδρου και αργότερα συμμάχησαν με τον βασιλιά της Ηπείρου, Πύρρο Α'. Φαίνεται ότι η πόλη διατηρούσε την ακμή της και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, αφού αναφέρεται από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο.
Ο Πύρρος Α΄ ή Πύρρος της Ηπείρου (318 π.Χ. - 272 π.Χ.) ήταν Έλληνας βασιλιάς του Ελληνικού φύλου των Μολοσσών, το οποίο επικράτησε σε όλη την Ήπειρο, καθώς κι ένας από τους σπουδαιότερους ηγεμόνες της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου. Ήταν γιος του βασιλιά Αιακίδη, ο οποίος κυβέρνησε κατά την περίοδο 330 έως 313 π.Χ., και της Φθίας Β'. Θεωρείται κορυφαίος στρατηγικός νους, ένας από τους λαμπρότερους της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Υπήρξε δε συγγενικό πρόσωπο του έτερου περίφημου στρατηλάτη της αρχαιότητας, Αλεξάνδρου του Μεγάλου, καθώς η γιαγιά του πρώτου, Τρωάδα Α', ήταν αδερφή της μητέρας του δεύτερου, Ολυμπιάδας. Πρόγονος της δυναστείας εθεωρείτο κατά την μυθολογία ο γιος του ομηρικού ήρωα Αχιλλέα, Νεοπτόλεμος, του οποίου το «Πύρρος» ήταν «παιδικόν επωνύμιον».
Η Ήπειρος μετά την πτώση της Ρώμης αποτελούσε αναπόσπαστο και καθαρά Ελληνόφωνο τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όπου διατηρούσε την Ελληνικότητα του, ενώ έζησε τις επιδρομές διάφορων λαών: Βησιγότθων (3ος αιώνας), Αβάρων (6ος αιώνας), Σλάβων (7ος αιώνας), Νορμανδών (11ος αιώνας), και διάφορων ιταλικών δυναστειών (14ος αιώνας).
Ο πολιτισμός της περιοχής ήταν στενά συνυφασμένος με τα υπόλοιπα κέντρα του Ελληνικού χώρου, καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, διατηρώντας τον Ελληνικό του χαρακτήρα.
Το 1204 με την πρώτη άλωση της Κων/πολης από τους Ευρωπαίους "φίλους μας", η περιοχή αποτελεί ανεξάρτητο Ελληνικό κρατίδιο ονομαζόμενο Δεσποτάτο της Ηπείρου, κατά διαστήματα όμως επανέρχεται στην δικαιοδοσία του Βυζαντίου.
Το 1281, αποκρούεται στην Αντιπάτρεια (Βεράτιο) ισχυρό Νορμανδικό εκστρατευτικό σώμα, που είχε σκοπό να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Η επιτυχία οφείλεται σε συνδυασμένες ενέργειες των εντόπιων με τον Βυζαντινό στρατό.
Το 1430 η οθωμανική παρουσία όπου ήδη ήταν έντονη από τα τέλη του 14ου αιώνα, έφερε την οριστική κατάκτηση στα μέσα του 15ου αιώνα.
Έως το 1913, ολόκληρη η αρχαία Ήπειρος αποτελούσε ενιαία γεωγραφική ενότητα με πλειοψηφία των ορθόδοξων πληθυσμών παρόλο τον έντονο εξισλαμισμό του 18 - 19ου αιώνα ο οποίος τους έδινε σημαντικά προνόμια από τους Τούρκους. Συγκεκριμένα, με βάση την τουρκική απογραφή του 1908, κατοικούσαν εκεί 326.778 Έλληνες χριστιανοί ορθόδοξοι και μόνο 174.802 μουσουλμάνοι. Από μια άλλη στατιστική (του Geografico de Agostini της Ρώμης) προκύπτει ότι το 1907 σε ολόκληρη την Ήπειρο κατοικούσαν 452.000 κάτοικοι από τους οποίους οι 297.000 ήταν Έλληνες χριστιανοί και οι 155.000 μουσουλμάνοι.
Παρόλα αυτά τα στοιχεία στις 29 Ιουλίου 1913 οι Μεγάλες δυνάμεις είχαν άλλα σχέδια...την κατασκευή ενός κράτους - περιφέρεια, προτεκτοράτο τους, τεχνητό κατασκεύασμα, έτσι με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1913), αναγνωρίζουν σε όλη σχεδόν την αρχαία Ελληνική Ήπειρο την Αλβανία (δεν είχε υπάρξει ποτέ μέχρι τότε αλβανικό κράτος ή έθνος και τα κριτήρια ήταν κυρίως θρησκευτικά, ο εξισλαμισμένος πληθυσμός αποτέλεσε τον αλβανικό) ως ανεξάρτητο κράτος και με το Πρωτόκολλο Φλωρεντίας (1913) της παραχωρείται και η περιοχή όπου απελευθέρωσε ο Ε.Σ. το 1912-13 και όπου εμείς σήμερα αποκαλούμε Β. Ήπειρος της δικής μας Ηπείρου (ενώ ουσιαστικά αποτελεί ένα μέρος της κεντρικής αρχαίας Ηπείρου αν την δούμε συνολικά).
Ένα έξυπνο, σοβαρό και κυρίως Ελληνικό..."Ελληνικό κράτος", σίγουρα εντελώς διαφορετικό από αυτό της μεταπο-λήστευσης που ξέρουμε μέχρι σήμερα...βασισμένο στα ιστορικά δεδομένα και την σοφία του Ελληνικού πολιτισμού, αυτήν την αρχαία Ήπειρο (συνολικά), αυτήν που φτάνει να συνορεύει με το Μαυροβούνιο, θα πρέπει να διεκδικεί για τον Ελληνισμό του 21ου αιώνα μέσω μιας πολύ ισχυρής διπλωματικής πολιτικής αφομίωσης και ενσωμάτωσης, ισχυρής εγχώριας οικονομίας, έντονης ανάδειξης του Ελληνικού Πολιτισμού και εφαρμογής του δόγματος του επανελληνισμού.
Κατσουράκης Γεώργιος